فلزیاب در کشور ما صنعتی تازه و بی سابقه است و اخبار و اطلاعات فنی درباره آن کم می باشد؛ به همین دلیل اکثر خریداران اطلاع کافی از سیستم های مختلف و کارایی آنها ندارند.
این مشکل زمینه سواستفاده و کلاه برداری بعضی به اصطلاح شرکتها را فراهم کرده است.
در چند سال اخیر مشاهده شده که دستگاه هایی مانند ولت متر، مولتی متر، فرکانس متر، تسترکابل و غیره را با تهیه کاتالوگهای دروغی و جعلی با عنوان فلزیاب، گنج یاب و معدن یاب به افراد مختلف فروخته اند.
با توجه به اهمیت این موضوع، این مقاله را جهت آشنایی علاقمندان به منظور جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی منتشر می نماییم.
فلزیاب چیست و چه کاربردی دارد؟
فلزیاب دستگاهی است که برای یافتن اجسام فلزی پنهان شده در زیر خاک، میان دیوار و یا مکان های دیگر استفاده می شود.
فلزیابها، ابزار خوبی برای یافتن اشیاء زیر خاک هستند. اغلب این فلزیابها قادرند در عمق بین ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متری نوع فلز را شناسایی کنند.
فلزیابهای پیشرفته همچنین قادرند اندازه فلز مدفون‌شده مثلاً سکه کوچک یا بزرگ را از هم تشخیص دهند.
علاوه بر استفاده تفریحی، فلزیابها کاربردهای فراوانی دارند.
از فلزیابها در امنیت فرودگاه‌ها، زندانها، موزه‌ها، کشف میادین مین و بسیاری مکانهای دیگر استفاده می‌شود.
با گفتن کلمه فلزیاب عکس العمل های متفاوتی را از مردم خواهید دید.
- عده‌ای به جستجوی طلا در یک معبد قدیمی و عده ای به امنیت فرودگاه ها در پیدا کردن اسلحه تروریست ها فکر خواهند کرد!
- یک کارگر ساختمان ممکن است به یافتن لوله‌ها و کابلهای قدیمی زیر خاک فکر کند.
- حتی ممکن است عده ای به فکر گنج یاب و جستجوی گنج بیافتند.
حقیقت این است که همه این سناریوها معتبر هستند و فلزیابها اکنون وارد بخشی از زندگی ما شده‌اند.
شاید شما هم دیده باشید که مأموران حفاظتی از آنها در فرودگاه ها، ساختمانهای اداری و زندانها استفاده می کنند؛ تا کسی نتواند با اسلحه وارد این مکانها شود.
در ادامه درباره فن آوری بکار رفته در فلزیاب ها مطالبی را عنوان خواهیم کرد.
فلزیاب چگونه کار می‌کند؟
کار با فلزیاب ساده است. وقتی دستگاه را روشن کردید، قسمت سیم پیچ آن را به آرامی روی منطقه‌ای که می خواهید جستجو کنید به طرف جلو و عقب حرکت دهید. هنگامی که شما از روی یک فلز عبور می کنید، دستگاه یک علامت صوتی می فرستد.
در حقیقت طرز کار دستگاه به این شکل است که: یک میدان مغناطیسی در اطراف سیم پیچ جستجوگر خود تولید می کند.
در زمانی که جسم فلزی در محدوده این میدان مغناطیسی قرار گیرد، شدت میدان مغناطیسی تغییر کرده و دستگاه فلزیاب با احساس این تغییرات متوجه وجود فلز در اطراف دیسک یا همان سیم پیچ خود می شود.
هر چه شدت میدان مغناطیسی تولید شده توسط دستگاه بیشتر باشد عمق کشف فلز نیز بیشتر خواهد شد.
لازم به ذکر است که عمق کاوش با توجه به جنس فلز، اندازه و شکل فلز کمتر یا بیشتر می شود.
اجزای تشکیل دهنده یک فلزیاب
اجزای یک فلزیاب عبارتند از:
- دستگیره تعادل (اختیاری): جهت حفظ تعادل دستگاه بهنگام جلو و عقب بردن آن بکار می رود.
- جعبه کنترل: شامل مدارات کنترلی، سیستم سخنگو، باطری و ریزپردازنده است.
- میله: جعبه کنترل را به سیم پیچ وصل می‌کند تا شما بتوانید از فلزیاب بدون خم‌شدن استفاده کنید.
- آنتن: بخشی است که وجود فلز را در یک محدوده مشخص احساس می‌کند.
همچنین بسیاری از این دستگاه‌ها یک گوشی متصل به سیستم سخنگو و یک صفحه نمایش کوچک هم دارند.
تکنولوژی به کار رفته در فلزیاب ها
فلزیابها از سه نوع تکنولوژی استفاده می‌کنند:
- فرکانس بسیار پائین
- القاء پالسی
- نوسان‌ساز یکنواخت
روش فرکانس بسیار پائین
این روش رایج ترین تکنولوژی فلزیابی است.
در این نوع فلزیاب ها ۲ نوع سیم پیچ مجزا وجود دارد:
- سیم پیچ فرستنده: این سیم پیچ حلقه بیرونی است و جریان برق با فرکانس ۶/۶ کیلوهرتز در آن جریان دارد.
- سیم پیچ گیرنده: این سیم پیچ حلقه درونی است. این سیم بعنوان آنتن گیرنده رفتار می‌کند.
جریانی که از سیم پیچ فرستنده عبور می‌کند، یک میدان الکترومغناطیسی به سمت پائین ایجاد می‌کند.
فلزاتی که در این میدان قرار می‌گیرند، بخاطر خاصیت القاء الکترومغناطیسی از خود میدان مغناطیسی ضعیفی تولید می‌کنند.
سیم پیچ گیرنده، این سیگنالها را دریافت می‌کند و پس از تقویت به جعبه کنترل می‌دهد تا سیگنالها در آنجا تجزیه و تحلیل شوند.
فلزیاب بطور تقریبی باتوجه به قوی یا ضعیف بودن میدان القایی می‌تواند تشخیص دهد که فلز در چه عمقی از زمین قرار دارد.
اما تشخیص جنس فلز در این روش چگونه است؟
فلزیاب از اختلاف فاز فرکانس سیم پیچ فرستنده و گیرنده به نوع فلز پی می برد.
فلزات مختلف مثل آهن و طلا اختلاف فازهای متفاوتی به هنگام القاء تولید می کنند؛ به این ترتیب می‌توان بطور تقریبی نوع فلز مدفون شده را تشخیص داد.
روش القاء پالس
در این روش از یک یا چند سیم پیچ مشترکاً بعنوان فرستنده و گیرنده استفاده می شود.
در این فن آوری با ارسال پالسهای کوتاه ولی قوی، میدان مغناطیسی شدیدی در جهت پایین ( زمین ) و بلافاصله در جهت عکس تولید می شود.
این تغییر جهت میدان مغناطیسی باعث ایجاد یک میدان مغناطیسی القایی در فلز بطرف بالا می‌شود.
سپس سیستم کنترلی باز به سرعت یک پالس دیگر می‌فرستند تا میدان مغناطیسی فرستنده، میدان القایی فلز را شکار کند!
این نوع سیستم ها در تشخیص جنس فلز ضعیف عمل می کنند ولی برای استفاده در مکانهایی که رسانایی بالا دارند مثل زمین های نمکی، خیس و حتی در اعماق زیاد به خوبی جواب می دهند.
در گیت های ورودی فرودگاه ها از این فن آوری ( روش القاء پالس ) برای یافتن اشیاء فلزی همراه مسافران پرواز استفاده می کنند تا دیگر حادثه ای شبیه ۱۱ سپتامبر رخ ندهد!
روش نوسان‌ساز یکنواخت
در این نوع دستگاه‌ها از دو سیم پیچ استفاده می شود.
یک سیم پیچ بزرگ در آنتن و یک سیم پیچ کوچک در داخل جعبه کنترلی.
هر سیم پیچ به یک تولید کننده ارتعاش که هزاران پالس در هر ثانیه تولید می کند، وصل است.
اختلاف فرکانس تولیدی در سیم پیچ بزرگ و کوچک مقدار ثابتی است.
با عبور سیم پیچ بزرگ از روی فلز، میدان القایی در فلز ایجاد می‌شود.
با تداخل میدان القایی با میدان سیم پیچ بزرگ، اختلاف فرکانس بین سیم پیچ کوچک و بزرگ تغییر می کند؛ سپس این اختلاف فرکانس توسط سیستم شنیداری به بوق هایی تبدیل می‌شود.
در این لحظه فرد متوجه می شود که زیر خاک، فلزی وجود دارد.
این روش کم هزینه ترین روش است ولی توانایی دو سیستم قبلی زا در شناسایی نوع و عمق فلز ندارد.
انواع معمول فلزیاب
۱- فلزیاب های تفریحی: (VLF)
این نوع فلزیاب ها معمولاً خیلی سبک و کم حجم بوده و دیسک آنها کوچک (دیسک استاندارد آنها ۲۵ سانتی متر) است.
عمق کاوش فلز آنها معمولاً کمتر از یک متر است. یعنی این که یک فلز مربع شکل به اندازه ۱متر در ۱متر را حداکثر از فاصله یک متری می توانند پیدا کنند.
فلزیاب های تفریحی برای کشف فلزات در سطح خاک طراحی شده اند.
این نوع فلزیاب ها دارای صفحه نمایشگری دیجیتالی و پیشرفته هستند.
فلزیاب های تفریحی که دارای نمایشگر دیجیتالی می باشند قدرت تفکیکی برابر با ۸۰ درصد دارند. یعنی فقط می توانند فلزات آهنی را از فلزات غیرآهنی با دقت ۸۰ درصد جدا کنند.
۲- فلزیاب های حرفه ای: (PI)
فلزیاب های حرفه ای دارای قدرت بسیار بیشتری نسبت به دیگر فلزیاب ها هستند.
فلزیاب های حرفه ای دارای وزن سنگینی هستند؛ زیرا در آنها به دلیل مصرف زیاد برق از باتری های اسیدی شبیه موتورسیکلت استفاده شده است.
معمولاً خود دستگاه یا باتری آنها یا هر دوی آنها به کمر شخص بسته می شود.
فلزیاب های حرفه ای قدرت تفکیک ندارند و نمی توانند فلزات آهنی را از غیر آهنی جدا کنند و هر فلز یا آلیاژی را ببینند آشکار می کنند.
فلزیاب های حرفه ای صفحه نمایشگر یا مانیتور ندارند و بسیار ساده می باشند.
۳- فلزیاب های صنعتی
از فلزیاب های صنعتی در صنایع مختلف مانند فرش ماشینی، چوب بری، صنایع بسته بندی و کارخانه جات استفاده می شود.
۴- فلزیاب های فرستنده و گیرنده:(TR)
فلزیاب های فرستنده – گیرنده از یک دیسک فرستنده در جلو و یک دیسک گیرنده در عقب دستگاه که معمولا به شکل مربع هستند تشکیل شده اند.
این نوع فلزیاب ها قدرت تفکیک ندارند و فقط برای کشف فلزات بزرگ مانند لوله های آب و توده های بزرگ فلزی طراحی شده اند؛ و به آنها گاهی انبوه یاب گفته می شود.
کار کردن با این فلزیاب ها مشکل است و به دلیل دشوار بودن تنظیم دستگاه، خطای زیاد، گم کردن هدف، خطا در تعیین محل دقیق فلز، از استقبال عمومی برخوردار نمی باشند.
تفکیک در دستگاه های فلزیاب
به امکان تشخیص جنس فلز بوسیله فلزیاب تفکیک گفته می شود.
اما ببینیم یک فلزیاب پیشرفته چه جنس فلزی را تفکیک می کند:
گروه اول فلزاتی که خاصیت مغناطیس شونده دارند مانند آهن، فولاد و چدن که بطور کل به این گروه، فلزات آهنی می گویند.
گروه دوم فلزاتی هستند که خاصیت مغناطیس شونده ندارند و غیر الکترومغناطیس هستند.
فلزاتی مانند: سرب، قلع، نقره، مس، طلا، برنز، برنج، آلومینیوم و مفرغ که بطور کل به این گروه، فلزات غیر آهنی می گویند.
توجه:
یک فلزیاب دارای قدرت تفکیک فقط می تواند بگوید فلز زیر خاک آهن است یا غیر آهن آن هم با دقت ۸۰ درصد!
یک فلزیاب دارای قدرت تفکیک حتی نوع پیشرفته آن نمی تواند بگوید فلز زیر خاک طلا یا نقره است؛ پس فریب تبلیغات را نخورید.
عمق کاوش
عمق کاوش مهمترین نگرانی استفاده کنندگان از دستگاه فلزیاب است.
بطور کلی عمق کاوش به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
- قدرت دستگاه: که به نوع دستگاه و مدار الکترونیک آن بستگی دارد.
- اندازه فلز: هر چه فلز بزرگتر باشد در عمق بیشتری قابل کشف است.
- جنس فلز: حساسیت دستگاه ها نسبت به فلزات مختلف متفاوت است؛ بطوریکه مقدار مشخصی از چند فلز مختلف در عمق های متفاوتی قابل کشف است.
- تکنولوژی ساخت و جنس سیم پیچ دیسک جستجوگر: در ساخت دیسک های فلزیاب از فنون و آلیاژهای مختلفی استفاده می شود. بعضی از دیسک های جدید عمق کاوش را تا ۳۰ درصد افزایش می دهند.
- شکل فلز: عمق کاوش برای اشکال مختلف اجسام فرق می کند.
- جنس زمین و خاک: در زمین های سنگی و سنگلاخی عمق کاوش کمتر است.
امیدواریم که این مقاله راهنمای مناسبی برای علاقمندان به مبحث فلزیاب باشد.
موفق و پیروز باشید…
